Terapia ACT
Na czym polega terapia ACT?
W odniesieniu do charakteru relacji terapeuta-klient, ACT polega na wspólnym odkrywaniu kluczowych potrzeb, najwyższych wartości i wieloaspektowej wizji życia, jakie pragnie wieść dana osoba. Rolą terapeuty jest wyposażenie klienta w narzędzia i umiejętności, które pomogą mu mierzyć się z codziennymi trudnościami w drodze do realizacji życiowych celów.
Niekiedy zdarza się, że odczuwany lęk bardzo ogranicza w podejmowaniu wyzwań. Obawa przed tym, co może się stać, tworzenie przykrych scenariuszy w głowie na długo zanim dana sytuacja rzeczywiście będzie miała miejsce, intensywne rozpamiętywanie porażek – to tylko niektóre z natrętnych myśli, powtarzających się w głowach wielu osób. W rezultacie często następuje osłabienie zapału i rezygnacja z realizacji planów. Wraz ze spadkiem pewności siebie, pojawiają się negatywne myśli i osądy, ogólne poczucie bezsensowności.
6 procesów terapii ACT
Terapia ACT zakłada, że utrzymująca się obecność psychologicznych trudności jak i wszelkich psychopatologii, ma swoje źródło w opisanej w tekście powyżej sztywności. Aby odwrócić ten proces, stosuje się metody mające na celu uelastycznienie zachowania:
Skupienie na teraźniejszości
Ćwiczenie uważności techniką mindfulness.
Ja jako kontekst
Samoświadomość, aktualnej oceny ,,Ja’’, perspektywa przedstawienia swojej osoby.
Akceptacja myśli i emocji
Zaniechanie dążenia do ich stałego kontrolowania i unikania.
Wartościowanie
Obranie celów do realizacji, zbudowanie systemu wartości i zbioru zasad.
Dyfuzja poznawcza
Nauka chłodnej oceny sytuacji, oddzielenie własnych wyobrażeń od rzeczywistości.
Działanie
Podejmowanie czynności, by przybliżyć się do realizacji planu i czerpać radość z osiągnięć.
Kontrola i bezpieczeństwo
Posiadanie kontroli sprawia, że czujemy się bezpiecznie. Mamy naturalną potrzebę unikania nieprzyjemnych emocji i stanów. Gdy nie wszystko przebiega zgodnie z planem, u niektórych osób pojawiają się trudne emocje. Są one kojarzone z doświadczaną aktualnie sytuacją bądź bodźcem i tworzą pewne schematy poznawcze, za którymi idą określone zachowania.
Proces ten jest związany z psychologiczną sztywnością. Jej główne elementy to: unikanie doświadczeń, nadmierne skupienie na przeszłości i przyszłości, brak jasno określonych celów życiowych, stagnacja/impulsywność, przywiązanie do aktualnej wizji siebie (oceny własnej i otoczenia), a także fuzja poznawcza, czyli nieumiejętność oddzielenia własnych osądów od rzeczywistości; błędne oceny poznawcze, opierające się wyłącznie na subiektywnym odczuciu.
Co różni ACT i CBT?
W odróżnieniu od tradycyjnej terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), ACT nie skupia się na dążeniu do zmiany ani eliminacji niepożądanych myśli czy reakcji, ale na ich pełnej akceptacji. W tym podejściu korzystający z terapii uczą się koncentracji na działaniu zgodnym z wyznawanym przez nich systemem wartości. Dążą do osiągnięcia wewnętrznej harmonii i wzrostu satysfakcji życiowej, przy jednoczesnym uznaniu obecności cierpienia i bólu. Z czasem akceptują fakt, że nie mają wpływu na przebieg niektórych procesów. Życie charakteryzuje duża nieprzewidywalność. Nie da się go w pełni kontrolować ani zaplanować. Odpuszczenie kontroli i uznanie przypadkowości zdarzeń pozwala skoncentrować się na rzeczach naprawdę ważnych.
Metody stosowane w ACT
Wśród technik powszechnie stosowanych w terapii ACT znajdują się psychoedukacja oraz stosowanie metafor i wyobrażeń, przy pomocy których objaśnia się koncept akceptacji i dyfuzji poznawczej. Proponowane są liczne ćwiczenia, dopasowywane indywidualnie do potrzeb każdego klienta.
Występują zadania oparte na doświadczaniu, techniki uważności – mindfulness, a także zadania angażujące użytkowników terapii do podejmowania wyzwań i praktycznych, pozytywnych działań. Zwiększa się produktywność, rośnie motywacja wewnętrzna i ogólne zadowolenie.
Do kogo skierowana jest terapia?
Terapia ACT zyskuje coraz większą popularność. Może być przeprowadzana w formie krótko- i długoterminowej, ponadto łączy się z innymi terapiami. Jej skuteczność potwierdza szereg badań na grupach osób o specyficznych cechach bądź doświadczających określonych trudności w codziennym funkcjonowaniu. Ten typ terapii może być odpowiedzią na potrzeby ludzi zmagających się z problemami bezpośrednio związanymi z występowaniem:
- depresji, zaburzeń nastroju i zaburzeń lękowych;
- dolegliwości bólowych i somatycznych, chronicznego bólu;
- podwyższonego poziomu stresu i napięcia;
- zaburzeń odżywiania, otyłości, cukrzycy;
- OCD, PTSD i natrętnych myśli;
- uzależnienia od substancji psychoaktywnych;
- a także schizofrenii i zaburzeń psychotycznych.
ACT zalecana jest też między innymi dla osób chorujących przewlekle (np. na padaczkę, nowotwory), doświadczających wysokiego poziomu stresu lub lęku, często i intensywnie zamartwiających się. Sprawdza się idealnie u rodziców, szczególnie dzieci z niepełnosprawnościami, którzy doświadczają wielu trudności.
Wielu z nich sumiennie wypełniając swoje role, zepchnęło własne potrzeby i wartości na dalszy plan, by móc w pełni poświęcić się dziecku. ACT może się okazać świetnym rozwiązaniem dla osób, które mają małą motywację, chciałyby pozbyć się lęku przed podejmowaniem wyzwań i znacząco poprawić jakość swojego życia.