TRYBY

Roszczeniowość/Wielkościowość to schemat zbudowany wokół przekonania o własnej szczególnej pozycji (wyjątkowych predyspozycjach, szczególnych przywilejach czy prawach). W poprzednim wpisie przedstawiłem historie osób, u których rozwinęła się część schematu oparta na roszczeniowości. Tu skupię się na przykładach wielkościowości. Wielkościowość to przekonanie, że jest się osobą lepszą od innych. Warto przy tym podkreślić, że nie chodzi o realne atuty danej osoby, a o sposób postrzegania […]

Wyobraźmy sobie kogoś, kto łatwo zapala się do nowych pomysłów i równie szybko potrafi się nimi znudzić. Kogoś, komu z trudem przychodzi trzymanie się rutyny, za to łatwo się frustruje gdy tylko pojawią się jakieś trudności. Brzmi znajomo? Impulsywność i działanie w chaosie to naturalny stan małego dziecka. Aby móc w dorosłości sensownie planować swój czas, tolerować frustracje i umieć odłożyć doraźną przyjemność w […]

Niedostateczna samokontrola/samodyscyplina to schemat osób, dla których regularność czy tolerowanie frustracji stanowią ogromne wyzwanie. Mając ten schemat trudno zdrowo kierować zarówno swoim czasem, jak i emocjami. Poddanie się działaniu tego schematu oznacza życie w chaosie, trudności w realizowaniu planów i zamierzeń oraz uleganie impulsom. Unikanie wiąże się ze stronieniem od frustracji związanej z koniecznością realizacji obowiązków czy wywiązywania się z terminowych zobowiązań. Nadmierna kompensacja przejawia się najczęściej skłonnością do nadmiernej […]

Jesteśmy istotami społecznymi. Potrzebujemy ludzi, by czuć się dobrze. Sygnały akceptacji ze strony innych sprawiają nam przyjemność, zaś odrzucenie przez grupę jest przykre i bolesne. To normalne, ludzkie spektrum przeżywania. Są jednak osoby, dla których to, jak są odbierani przez innych, staje się kluczową kwestią. Tak ważną, że zaspokajają ją kosztem własnych potrzeb emocjonalnych. Tak działa Schemat Poszukiwania […]

Poszukiwanie akceptacji/uznania to schemat, który uzależnia nasz psychiczny komfort od opinii innych osób. Pożądanym dobrem może być uzyskanie ze strony innych akceptacji bądź też wywarcie odpowiedniego wrażenia i zdobycie uznania. Poddając się działaniu tego schematu będę szukać akceptacji bądź uznania. Unikając związanych z nim emocji mogę starać się unikać ludzi, na których aprobacie mi zależy. Radząc sobie przez nadmierną kompensację mogę z kolei robić rzeczy z góry […]

Jedna z mądrości „chodnikowej” psychologii głosi, że optymista widzi szklankę w połowie pełną, pesymista zaś – w połowie pustą. Schemat Negatywizmu/Pesymizmu to coś więcej, niż prosta charakterystyka pesymisty. Osoba z tym schematem zwróci uwagę na aspekty inne, niż tylko objętość cieczy. Zauważy raczej, że szklanka jest wyszczerbiona, nie pasuje do kompletu, że jest niedomyta. Uzna, że […]

Negatywizm/Pesymizm to schemat kierujący uwagę na negatywne aspekty rzeczywistości. Posiadanie go ogranicza przyjemność czerpaną z życia podkreślając jego brzydkie strony. Osoby poddające się działaniu tego schematu mają skłonność do szukania dziury w całym i zalewania innych taką wizją świata. Osoby radzące sobie z nim przez unikanie często wykazują skłonność do odcinania się od emocji zatracając się w odwracających uwagę zachowaniach bądź używkach. Z kolei osoby […]

Errare humanum est – rzeczą ludzką jest błądzić. Każdy z nas popełnia czasem błędy, szczególnie kiedy jesteśmy w gorszej formie bądź uczymy się nowych rzeczy. Najlepsze, co możemy z tym zrobić, to przyjąć, że błąd miał miejsce, wyciągnąć wnioski i pójść dalej. Dzięki temu jesteśmy w stanie rozwijać się czerpiąc z własnych doświadczeń. Bezwzględna Surowość to […]

Bezwzględna surowość zawiera w sobie przekonanie, że błędy, słabości czy niedociągnięcia powinny być surowo karane. Częstym elementem tego schematu jest uczucie frustracji, które łatwo przeradza się we wrogość, pretensje do siebie i innych, zniecierpliwienie i krytycyzm. Uczucia te, podobnie jak sam schemat, mogą być skierowane wobec siebie bądź innych. Poddanie się jego działaniu wiąże się ze skłonnością do samooskarżeń czy oskarżania innych, surowości, rozliczania […]

Kształtuje nas nasza historia. Im silniej czy częściej czegoś doświadczamy, tym większy ślad pozostawia to w naszej psychice. Ma to szczególnie istotne znaczenie w dzieciństwie. Wtedy właśnie powtarzające się, nacechowane emocjonalnie doświadczenia zapisują się w formie wewnętrznych programów nazywanych trybami schematów. Tu zajmiemy się jedną z kategorii takich programów – trybami Wewnętrznego Krytyka. Wewnętrzny Krytyk to zapis przykrych […]

Wewnętrzne Dziecko to hasło, które cieszy się obecnie ogromną popularnością. Tylko co ono właściwie oznacza? Czy to jakiś fizyczny byt wewnątrz organizmu, jak wątroba czy nerki? Idea opisująca ulotne aspekty ludzkiej psychiki? A może kolejny pop-coachingowy slogan do naciągania naiwnych? Sprawdźmy. Czym jest Wewnętrzne Dziecko? Każdej dorosłej osobie zdarza się czasem czuć czy zachowywać „jak dziecko”. […]

Schematy stanowią odzwierciedlenie naszych wczesnych doświadczeń. Są jak dobrze znane piosenki zapisane w pamięci. Nawet jeśli nie myślimy o nich, ich treść jest gdzieś w sieciach neuronalnych naszych mózgów. Wystarczy jednak usłyszeć od kogoś nazwę zespołu czy kilka taktów znajomej melodii, by zaraz przypomnieć sobie całość – rytm, melodię, słowa, może nawet choreografię i taniec, który kiedyś ćwiczyliśmy. I […]

Zdrowe życie to umiejętność zaspokajania własnych potrzeb w zrównoważony sposób. Dotyczy to dowolnego aspektu funkcjonowania. Sen? Mam się wyspać, ale nie przesypiać połowy doby. Jedzenie? Ma być odpowiednio wartościowe i w takiej ilości, żeby się nie głodzić ani nie przejadać. Przyjemności? Oczywiście, lecz bez zatracania się w nich! Relacje? Z uważnością na własne potrzeby, ale […]

Uległy Poddany / Uległa Poddana to tryb radzenia sobie nastawiony na dbanie o komfort innych osób. Można by pomyśleć, że to miły, prospołeczny tryb. To niestety tylko część prawdy. Osoba w tym trybie dba o komfort tych osób ignorując jednocześnie własne potrzeby. Innymi słowy to tryb do robienia komuś dobrze własnym kosztem. Po czym rozpoznać działanie tego trybu? Aktywny tryb Uległego […]

Odłączony Obrońca / Odłączona Obrończyni ma jeden cel: blokować przykre uczucia. Sęk w tym, że nie jest w stanie zrobić tego selektywnie. Dlatego odłącza wszystkie emocje. Będąc w tym trybie radzenia sobie trudno poczuć cokolwiek. To cena, jaką płacimy za ochronę przed bolesnymi uczuciami. Nie ma cierpienia, ale nie ma też ekscytacji, radości, ciekawości, poczucia więzi. Jest emocjonalna pustka, odrętwienie i […]

Odłączony Samoukoiciel / Odłączona Samoukoicielka jest jak babcia, która podsuwa słodycze bo wnuczęta mają smutną minkę. Albo jak tatuś, który pokazuje wiewiórkę żeby dziecko przestało skupiać się na rozbitym kolanie. Taki jest sens działania tego trybu radzenia sobie: odwrócić uwagę od przykrych uczuć zastępując je czymś przyjemniejszym. Gdzie tu pułapka? Emocje niosą sygnał, że dzieje się coś wymagającego […]

Spośród różnych sposobów na odsunięcie od siebie przykrych uczuć Unikający Obrońca / Unikająca Obrończyni wydaje się działać najbardziej wprost. Nie próbuje trzymać ich poza świadomością jak Odłączony_a Obrońca_czyni czy zająć uwagę czymś przyjemniejszym bądź bardziej absorbującym jak Odłączony_a Samoukoiciel_ka. O nie! Ten tryb radzenia sobie jest nastawiony na bezpośrednie działanie. Zdaje się dostrzegać, jak przykre będzie to, z czym mamy się […]

Wyobraź sobie przestraszonego jeża. Wyciągniesz rękę – zaraz zwinie się w kulkę i nadziejesz się na kolce. Niezależnie od twoich intencji jeż czuje się zagrożony, więc się broni. Tak właśnie działa Zły Obrońca / Zła Obrończyni. Chroni Wewnętrzne Dziecko chowając je za murem złości i irytacji. Nikt go tam nie skrzywdzi. Ale też nikt nie przytuli… Po czym rozpoznać działanie […]

Gdy coś jawi nam się jako źródło potencjalnego zagrożenia, wtedy dobrze jest mieć to na oku. Paranoiczny Kontroler / Paranoiczna Kontrolerka to tryb radzenia sobie, który sztukę trzymania na oku realizuje z takim zaangażowaniem, jakby od tego zależało czyjeś życie. Bo tak właśnie postrzega świat i relacje – jako źródło zagrożenia. Chcąc więc ochronić się przed krzywdą […]